یزد آوا؛ نماینده میراث فرهنگی زارچ از ثبت جهانی قنات زارچ به عنوان طولانی‌ترین قنات دنیا با حضور نماینده یونسکو و معاون میراث فرهنگی کشور خبر داد. (لینک خبر)

«قنات زارچ» با طول 120كيلومتر و تعداد  2 هزار و 115حلقه چاه‌ طولانی‌ترین قنات در جهان است که دارای سه شاخه یا تونل زیرزمینی جدا از هم بوده که تونل های شیرین، شور و ابراهیم خویدکی نام دارد که البته دو شاخه ابراهیم خویدکی و شیرین این قنات در حال حاضر خشکیده و اکنون تنها شاخه شور با افت آبدهی بسیار جریان دارد.

وجود 2 هزار و 630 رشته قنات فعال در استان یزد
به همین بهانه مشاور ارشد مرکز بین المللی قنات و سازه‌های تاریخی آبی درمصاحبه با خبرنگار یزد آوا با اشاره به تعداد قنات‌های فعال در استان گفت: آخرین آمار منتشره ار ناحیه شرکت سهامی آب منطقه ای استان یزد حاکی از آنست که در شرایط فعلی در استان یزد 2 هزار و 630 رشته قنات فعال وجود دارد.

آبدهی 170 میلیون مترمکعبی قنات‌های استان
دکتر علی اصغر سمسار یزدی افزود:  این قنات‌ها جمعاً سالیانه 170 میلیون متر مکعب از آبهای زیر زمینی را تخلیه می‌نمایند. متأسفانه در نیم قرن گذشته تعداد قابل توجهی از قنات‌های دشتی استان به خشکی گرائیده اند ولی قنات‌های کوهستانی و نیمه کوهستانی این استان کاملاً فعال هستند.

وی ادامه داد: لازم به ذکر است که حدود 50 سال پیش تعداد قنات‌های این استان 3 هزار و 300 رشته بوده است و جمع آبدهی آنان چند برابر رقم فعلی (170 میلیون متر مکعب در سال) بوده است.

مشاور ارشد مرکز بین الملی قنات  گفت: حدود ده رشته از قنات‌های شاخص استان به ثبت ملی رسیده است و دو رشته از آن ها یعنی قناتهای حسن آباد مشیر (دهنو حسن آباد) و زارچ کاندیدای ثبت بین المللی بودند که اکنون قنات زارچ به ثبت رسیده است.

دکتر سمسار یزدی با بیان اینکه پرونده ثبت این قنوات همراه با 9 رشته از دیگر قنات‌های شاخص کشور به عنوان میراث جهانی از ناحیه سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به یونسکو تسلیم شده بود، ادامه داد:. این دو قنات از نظر تاریخی و از نظر طول، آبدهی و نظام‌های تقسیم و توزیع آب شاخص هستند. قنات زارچ به عنوان طولانی ترین قنات کشور و قنات حسن آباد مشیر به عنوان یکی از قنات‌های پرآب کشور که آبی با کیفیت عالی از گسل دریافت می‌کند شناخته شده اند.

قنات‌های حفر شده در قبل از اسلام
این استاد دانشگاه و پژوهشگر با اشاره به قدمت قنات‌های استان گفت: کتب مختلف تاریخی بر این دلالت دارند که تعدادی از قنات‌های یزد قبل از اسلام در این منطقه حفر شده اند. که از آن جمله می‌توان به قنات زارچ ، قنات سلسبیل، قنات فیروز آباد مجومرد، قنات اهرستان و تعدادی قنات قدیمی در میبد و اردکان اشاره نمود.

وی در پاسخ به این سوال که قدیمی‌ترین قنات استان مربوط به چه دورانی است؟ ادامه داد: زمانی می‌توان به این سوال پاسخ روشن داد که مطالعات با ستان شناسی در مورد قنات‌های با قدمت طولانی صورت گیرد. در شرایط فعلی در مورد هیچ یک از قنات‌ها این مطالعه صورت نگرفته است. بنابراین نمی‌توان از دوره مشخصی نام برد.

تامین 15 درصد از آب استان از طریق قنات‌ها
مشاور ارشد مرکز بین المللی قنات اعلام کرد: در شرایط فعلی 15 درصد از آب استان یزد از طریق قنوات تامین می‌گردد که عمدتا در اختیار بخش کشاورزی قرار می‌گیرد.

حفر چاه زنگ خطر در مورد کارکرد قنات‌ها را به صدا درآورد
دکتر سمسار یزدی گفت: هنگامی که تکنولوژی حفر چاه وارد کشور شد زنگ خطر در مورد کارکرد قنات‌ها به صدا درآمد. چاه ها معمولاً در دشت‌هایی حفر گردیدند که از سفره آبی غنی برخوردار بودند. این سفره‌ها آب صدها رشته قنات را تأمین می‌کرد. ولی هنگامی که چاه در این مناطق حفر گردید رفته رفته آبدهی قنات‌ها کاسته شد. چرا که سطح آب زیرزمینی افت نمود و قنات نمی‌توانست کارکرد گذشته را داشته باشد. افت سطح آب زیرزمینی به جایی رسید که از سطح گالری قنات (راهرو قنات) پائین تر رفت و لذا قنات خشک گردید.

قنات‌ها پیامدهای منفی زیست محیطی را ندارند
وی با بیان اینکه چنانچه مشابه گذشته از قنات در سطح استان یزد استفاده کنیم هیچ‌گاه با پیامدهای منفی زیست محیطی روبرو نمی‌شویم، تصریح کرد: قنات چون یک سیستم تأمین آب است که با محیط زیست هماهنگی و همزیستی دارد بنابراین حتی با وجود سیستم‌های جدیدی نظیر چاه عمیق و پمپ نمی‌توان از آن صرف نظر کرد.

لزوم لایروبی و مرمت قنات‌های قدیمی و نیمه فعال استان
مشاور ارشد مرکز بین المللی قنات تأکید کرد: پر واضح است که در درجه اول بایستی لایروبی و مرمت قناتهای قدیمی و قناتهایی که هنوز نیمه فعال هستند در دستور کار باشد. البته حفر قنات جدید در مناطقی که از نظر بهره برداری از آب‌های زیرزمینی ممنوعه نیستند نیز کار ارزشمندی است ولی توجه داشته باشید که حفر قنات در شرائط فعلی پر هزینه است و به همین دلیل است که خیلی ها حفر چاه بر حفر قنات ترجیح می دهند.

وی ادامه داد: حتی اینجانب هنگامی که مدیریت عاملی شرکت سهامی آب منطقه‌ای یزد را عهده دار بودم بارها به شرکت آب و فاضلاب روستایی پیشنهاد دادم تا بجای حفر چاه در روستاها به منظور تأمین آب شرب و بهداشت قنات حفر کنند، که البته در بعضی برهه‌ها از آن استقبال شد و در بعضی مقاطع دیگر زمانی مورد استقبال قرار نگرفت.

دکتر سمسار یزدی یادآور شد: به هر حال هنوز هم که هنوز است حفر قنات جدید به منظور تأمین آب شرب و بهداشت جوامع کوچک دیر نشده و حفر قنات‌های با طول کوتاه برای تأمین آب روستا توصیه می‌گردد. توجه داشته باشید که در استان خراسان بیش از 50 روستا آب شرب مورد نیاز خود را از طریق قنات تأمین می‌نمایند و این کار تجربه بسیار خوبی است که بایستی به سایر نقاط کشور تسری پیدا کند.

وی خاطرنشان کرد: استان یزد به علت برخورداری از اقلیم خشک و نیمه خشک از دیرباز در شمار کانون های قنات خیز دنیا محسوب شده است. استادکاران و خبرگان قنات در این منطقه از کشور دانش مربوط به آبیابی و حفاری و بهره برداری از قنات را سینه به سینه منتقل نموده اند تا به نسل امروز رسیده است. دانشی که با سعی و خطا در طول قرن ها خود را اصلاح نموده و در واقع آنچه امروز در اختیار قرار گرفته شکل متکامل آن می باشد. این استادکاران حتی به سایر مناطق کشور نیز مهاجرت نموده و فناوری قنات را به این نقاط نیز تسری داده اند.

مشاور ارشد مرکز بین المللی قنات و سازه‌های تاریخی آبی ادامه داد: گذشتگان ما سال‌ها و قرن‌ها از قنوات بهره برداری نموده‌اند بدون آنکه افت سطح آب قابل توجهی در سفره آب زیرزمینی بوجود آورند و یا اینکه به طبیعت و محیط زیست لطمه و آسیبی واردکنند ولی ما با استفاده از فناوری حفر چاه در مدت قریب به نیم قرن این سیستم‌های سنتی را در دشت‌های استان به تدریج از مدار بهره برداری خارج کردیم.

ضرورت حفاظت از سیستم پایدار قنوات
این استاد دانشگاه و پژوهشگر تأکید کرد: در شرایط فعلی قنوات کوهستانی و نیمه کوهستانی استان یزد عمدتاً فعال هستند و قنوات دشتی آن به سبب حفر چاه‌های عمیق و نیمه عمیق و برداشت بی رویه از سفره‌های آب‌های زیر زمینی بعضاً به خشکی گرائیده و بعضاً در معرض آبدهی کم و خشک شدن قرار گرفته‌اند. بنابر این بر ماست تا نهایت تلاش خود را در زمینه حفاظت از این سیستم پایدار و محافظت از آن به عمل آوریم و بیش از این با برداشت غیر منطقی از سفره ها آنها را در معرض تهدید جدی قرار ندهیم.

انتهای پیام/